ದಿಟ್ಟಿಸಿದರೆ ಬದಲಾಗುವುದೇ ಸೃಷ್ಟಿ!?

ಒಂದು ವಿಷಯ ನಾವು ನೋಡುವ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ನಮಗೆ ಕಾಣಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ಒಂದು ವಸ್ತು!, ಒಂದು ಭೌತಿಕ ವಸ್ತು?

ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಭೌತಿಕ ವಸ್ತು ನಾವು ನೋಡುವ ‘ನೋಟ’ ಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯಾ? ಹರಿಯುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಇರುವೆ, ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾರ್, ಭೋರ್ಗರೆವ ಶರಧಿ, ಎದುರು ಮನೆಯ ಅವಳು, ಪಕ್ಕದ ಮನೆಯ ಇವನು ನಾವು ನೋಡುವ ನೋಟಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರಾ? ಇದೊಂದು ತರಹ ಅಸಂಬದ್ಧ ಎನ್ನಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ಮಾತ್ರಾ-ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಸತ್ಯ! ಅನೇಕ ‘ಸತ್ಯ’ ಗಳು ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ-ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ (Quantum physics) ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವುದು ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಅವೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಸತ್ಯಗಳು!  ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆ ವಿಲಕ್ಷಣದ ಸಂಗತಿ ಎಂದರೆ ಇವು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ನಂತಹ ಮಾತ್ರಾ-ಕಣಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ. ನಾವು ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಭೌತಿಕ ಜಗತ್ತೆಲ್ಲವೂ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಗಳ ‘ನರ್ತನ’ ದ ಪರಿಣಾಮ, ಏಕೆಂದರೆ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಗಳು ಒಂದು ಶಕ್ತಿ-ಸ್ತರದಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಸ್ತರಕ್ಕೆ ಹಾರಿದಾಗ ಒಂದೋ ಬೆಳಕಿನ ಶಕ್ತಿ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತದೆ. ಇಷ್ಟಕ್ಕೂ ಈ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಒಂದು ಚೆಂಡಿನಂತಹ ಕಣವೇ? ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಲೊಕೇಟ್ ಮಾಡಲು, ಅಥವಾ ಅದರ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಕ್ಲಿಷ್ಟ ಸಮೀಕರಣವಾದರೂ ಏಕೆ ಬೇಕು?, ನಿಜಕ್ಕೂ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಕೇವಲ ಒಂದು ಭೌತಿಕ  ಕಣವಲ್ಲ , ಅದೊಂದು ಅಲೆ!, ಅದೊಂದು ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ಡಿಸ್ಟರ್ಬೆನ್ಸ್!

ಅಲೆ ಎಂದ ಮೇಲೆ ಅದು ಒಂದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇರುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ?, ಅದು ಅನೇಕ ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಇರಬೇಕು! ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದೊಡ್ಡ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿನ ಅಲೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿ, ನೀರಿನ ಅಲೆಗಳು ಒಂದು ಜಾಗದಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ ಎನ್ನುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ, ಅವು ಅಲೆಯುತ್ತಾ ಇರುತ್ತವೆ. ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಕೂಡಾ ಅಂತಹ ಒಂದು ವಿದ್ಯುತ್-ಕಾಂತೀಯ ಅಲೆ! ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅದರ ಇರುವಿಕೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು wave – equation ಬೇಕು. ಹಾಗೆ, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಒಂದು ಸಾದ್ಯತಾ ಅಲೆ!

ಅಲೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದದು ಎಂದರೆ amplitude ಹಾಗೂ frequency ಅಥವಾ, ಅಲೆಯ ಅಗ್ರತೆ ಹಾಗೂ ಆವರ್ತನ. ನೀವು ಗಮನಿಸಿ ನೋಡಿ, ಅಲೆಯ ಆವರ್ತನ ವೃದ್ಧಿಸಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಅದರ ಇರುವಿಕೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ಅದರ ಇರುವಿಕೆಯ ಜಾಗದ ನಿಖರತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತದೆ.  ಇದನ್ನೇ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದೇ ಮಾತ್ರಾ-ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾದ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯ ನಿಯಮ ಅಥವಾ uncertainty principle. ಅದರ ಪ್ರಕಾರ, ವೇಗವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಅಳೆದರೆ ಆ ಕಣ ಇರುವ ಜಾಗವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಜಾಗವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದರೆ ಅದರ ವೇಗವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಅಳೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.  ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭೌತಹಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಕಾಂಟ್ರಾಸ್ಟ್ ಆದ ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ಇದು!

ಅಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಎಲ್ಲಿದೆ? ಇದನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಅಲೆಯ ವಿಸ್ತಾರದಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ನಿಖರವಾಗಿ ಎಲ್ಲಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಮಾತ್ರಾ-ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಮೀಕರಣಗಳಿಂದ ಒಂದು ವಸ್ತು ನಿಖರವಾಗಿ ಎಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಅಸಾಧ್ಯ, ಕೇವಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಅಲೆಯ ವಿಸ್ತಾರ ಹಾಗೂ ಆವರ್ತನಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅರ್ಥಾತ್, ಒಂದು ಭೌತಿಕ ಕಣ ಹಲವು ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು! ಇದೊಂದು ನಮ್ಮ ಸರಳ-ಮಸ್ತಕದ ಚಿಂತನೆಗೆ ನಿಲುಕದ ವಿಲಕ್ಷಣ ಥಿಯರಿ! ಆದರೇನು! ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್ ನ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಕುರಿತು ಅತ್ಯಂತ ನಿಖರವಾಗಿ ಸಾದ್ಯತಾ-ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು (probability amplitude) ಕ್ಯಾಲ್ಕ್ಯುಲೇಟ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ! ಅಷ್ಟೊಂದು ನಿಖರವಾಗಿ ಕಂಪ್ಯೂಟ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದರೆ ಯಾವುದೇ ಥಿಯರಿಯನ್ನು ‘ಅದು ನಮ್ಮ ಮಸ್ತಕದ ನಿಕಷಕ್ಕೆ ನಿಲುಕದ್ದು ‘ ಎನ್ನುವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಇದರ ಅರ್ಥ ಪ್ರಕೃತಿ ಇರುವುದೇ ಹಾಗೆ, ನಾವೇ ನಮ್ಮ ಸ್ಥಾಪಿತ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಸಿದ್ದ – ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇರಲಿ. ಹಾಗೆ ಒಂದೇ ಕಣ ಅನೇಕ ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಇರುವುದನ್ನು ಕ್ವಾಂಟಮ್ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ‘ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಆರೋಪಣೆ’ (superposition of states) ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಥಾತ್, ಒಂದು ಮಾತ್ರಾ-ಕಣ ಹಲವು ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಆರೋಪಣಾ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಹಲವಾರು ಸ್ಥಿತಿಗಳು ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಬಹುಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ ಎಂದರೆ, ಇವು ‘ಒಂದೋ ಅದು/ಅಲ್ಲಿ, ಅಥವಾ ಇದು/ಇಲ್ಲಿ’ ಎನ್ನುವ ಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲ, ಅದೂ ಹೌದು, ಇದೂ ಹೌದು ಎನ್ನುವ ಏಕಕಾಲದ ಬಹುಮುಖೀ ಸಾಧ್ಯತೆ!   ಇನ್ನೂ ವಿಲಕ್ಷಣ ವಿಷಯವೆಂದರೆ, ಇಂತಹ ಬಹುಮುಖೀ ಸ್ಥಿತಿ- ಧ್ಯತೆಗಳು ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಸ್ಥಿತಿಗಳೂ ಇರಬಹುದು!! ಇದನ್ನೇ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿಸ್ತರಿಸುವುದಾದರೆ ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಗಳಾದ ಬದುಕು ಹಾಗೂ ಸಾವು ಕೂಡಾ ಇರಬಹುದು. ಅಂದರೆ ಬದುಕು-ಸಾವು ಎರಡೂ ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಈ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೊಬೆಲ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಶ್ರೋಡಿಂಜೆರ್ (Erwin Schrödinger) ಒಂದು ಕಲ್ಪನಾ-ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಇದು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ  ಅದೀಗ ತಾನೇ ಅಂಬೆಗಾಲಿಡುತ್ತಿದ್ದ ಕ್ವಾಂಟಮ್  ಸಿದ್ದಾಂತಕ್ಕೆ ಬಲವಾದ ಹೊಡೆತ ಕೊಟ್ಟಿತು!, ಅದು ಏನು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮುಂದಿನ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸೋಣ.

ಕೃಪೆ

ಡಾ. ಡಿ. ಎಂ. ಸಾಗರ್  – ವಿನ್ನಡ